İlkçağ Uygarlıkları ve Anadolu

[BaHoZ]

ÇİN MEDENİYETİ:

Sülalelerce yönetilir. Çin’de iki türlü mimari gelişmiştir. Askeri mimari (Çin Seddi), Dini mimari (Budist tapınakları). Çinicilik, porselen, seramik gibi sanatlar, maden az olduğu için gelişmiştir. Matbaa, kâğıt, barut, pusula, çini mürekkep, ilk kez Çin’de bulunmuştur. Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Maniheizm gibi dinler yaygındır. Çin’de tarih yazıcılığı gelişmiştir. Türkler hakkında ilk bilgiler Çin kaynaklarında mevcuttur.





HİNT MEDENİYETİ:

Hindistan’da güçlü bir devlet, önemli bir medeniyet ve bir millet anlayışı oluşmamıştır.



Sebepleri:



*Çok değişik din, dil ırk, mezhep vs.’den insanların bulunması.

*İklimin çok sıcak olması.

*Kast sistemi (Dünyanın en katı sınıf farklılığı), Brahmanlar (din adamları), Kişatriyalar (asiller), Vaysiyalar (esnaf, tüccar, çiftçi), Südralar (köylüler, işçiler; paryalar [köleler]).



Not: Hindistan’da Veda dini, Brahmanizm, Budizm, Taoizm, Konfüçyüs, Mani Hinduizm gibi dinler görülür.



İSKİT MEDENİYETİ (SAKA) :

Önce Orta Asya’da görülen İskitler, Karadeniz’in kuzeyindeki bozkırlara gelerek yerleşmişlerdir. Atlı göçebe yaşamışlar, hayvancılıkla uğraşmışlardır. Alper Tunga ve Şu adlı destanları vardır. Anadolu’ya kadar akınlarda bulunmuşlardır. Bilinen ilk Türk topluluğudur.



MEZOPOTAMYA MEDENİYETLERİ

*Güneydoğu Anadolu Torosları’ndan başlayarak Basra Körfezi’ne dökülen Fırat ile Dicle Nehirleri arasından kalan bölgeye Mezopotamya denir.

*Mezopotamya medeniyeti, başta Anadolu, Ege ve Mısır medeniyetleri olmak üzere birçok medeniyeti etkilemiştir.





SÜMERLER:

*Orta Asya kökenlidirler. M.Ö. 4000 yılında güney Mezopotamya’ya gelmişlerdir.

*Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. (Ur, Uruk, Kiş, Lagaş, Nippur)

*Rahip – Kral özelliği görülür.

*Çok tanrılı inanç vardır, ahiret inançları zayıftır.

*Ziggurat denilen çok katlı, çok amaçlı tapınakları vardır.

*M.Ö. 3500 (yaklaşık) yılında çivi yazısını bulmuş ve tarihi çağları başlatmışlardır.

*Urgakina kanunları tarihte bilinen ilk yazılı kanunlardır. (Bilinen ilk hukuk devleti Sümerler).



*Kanunlar hafiftir ve fidye esası vardır.

*Gılgamış, Yaratılış, Tufan gibi dini nitelikli destanları vardır.

*Herkes askerdir.

*Taş olmadığı için kalıcı mimari eserleri yoktur.

*Astronomi, takvim, matematik gelişmiştir.



AKADLAR:

*Sami kökenlidirler.

*Akade adlı başkentleri vardır. (Tarihte bilinen ilk merkezi devlet veya imparatorluktur.)

*İlk düzenli ordu Akadlar’da görülür.

*Tarım gelişmiştir. Su kanalları yapmışlardır.

*Zafer anıtı ve Agade tapınakları mimari eserleridir.



BABİLLER:



*Sami kökenlidirler. Başkent Babillion’dur.

*Hammurabi kanunları ilk anayasa niteliğindeki kanunlardır.

*Daha serttir ve “kısas”a dayalıdır.

*Hammurabi kanunları, Mezopotamya’nın Samileştirilmesini amaçlar.

*Rahip-Kral özelliğine son vermiş, ilk dünyevi devlet, ilk mutlak krallığı kurmuştur.

*Yahudiler, II. Babil devleti zamanında sürgün edilmiştir.

*Babil Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi meşhurdur.



ASURLAR:

*Merkez Ninova’dır.

*Kuzey Mezopotamya’da kurulmuştur. Bölge tarıma elverişli olmadığı için ticaretle uğraşmışlardır.

*Anadolu’nun içlerine kadar (Kayseri – Kültepe) gelmişler, koloniler kurmuşlar ve burada çivi yazılı tabletler bırakmışlardır.

*Anadolu’da tarihi çağları başlatan ve ilk yazıyı getiren Asurlar’dır.

*İlk sömürge imparatorluğudur.

*Asur kanunları çok sert ve vahşidir.

*İlk kütüphane Ninova’da kurulmuştur.



ELAMLAR:

Başkentleri Sus’tur. Sami kökenlidirler. Önemli bir varlık ortaya koyamamışlardır.



İRAN MEDENİYETİ:

*İran’da ilk Partlar, sonra Medler yaşamıştır. M.Ö. 6. y.y.’da Persler Medler’i yıkmışlardır.

*Çok büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. (İndus Nehri’nden Ege Denizi’ne, Kafkaslardan Basra Körfezi’ne kadar)

*Ülkeyi “satraplık” denilen eyaletlere ayırmışlardır.

*Ticaret gelişmiştir. (Ticaret yolları üzerinde oldukları için)

*Tarihte bilinen ilk posta teşkilatını kurmuşlardır.

*Zerdüştlük dini (ateşperest) hâkimdir.

*Büyük İskender son vermiştir.



İBRANİ MEDENİYETİ:

*Sami kökenlidirler merkezleri Kudüs’tür.

*Dinleri Museviliktir. (Milli bir din). Tanrılarına Yahova, kitaplarına Tevrat denir.

*Bilinen ilk tek tanrılı dindir. Hz. Süleyman zamanında büyük bir devlet haline gelmişlerdir. Babiller zamanında başlayan sürgün hayatları birkaç bin yıl devam etmiştir.

*Hz. Süleyman Mabedi önemli eserlerindendir.



FENİKE MEDENİYETİ

*Sami kökenlidirler.

*Kuruldukları bölge Lübnan çevresidir.

*Tarımdan ziyade denizcilik ve deniz ticaretinde gelişip koloniler kurmuşlardır.

*Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. (Sidon, Biblos, Sayda, Sur)

*Kolonilerine sadece ekonomik amaçlarla gittikleri için uzun süre tutunamamışlardır.

*Alfabeyi (harf yazısı) ilk kez Fenikeliler bulmuştur. (Daha sonra İyon, Yunan ve Romalılar geliştirmiştir, Latin Alfabesi oluşmuştur.)



MISIR MEDENİYETİ:

*Kapalı bir bölge olduğu ve toplumun tutuculuğundan dolayı çevreden fazla etkilenmemişler, bu yüzden tarih öncesi dönemleri sırasıyla yaşan tek toplumdur.

*Önceleri Nom (veya Nomos) denilen şehir devletleri vardır. Sonraları merkezi krallık gerçekleşmiştir.

*Değişik hanedanlar yönetime hâkimdir.

*Firavunlar tanrı – Kral özelliği gösterirler. (Bu özelliklerinden dolayı hukuk sistemi gelişmemiştir.)

*Çok tanrılı dinler görülür.

*İlk vezirlik (kâtip) sistemi Mısırlılarda görülür.

*Ahiret inancı kuvvetlidir. Bu nedenle mumyacılık ve anıt-mezar (piramit) yapımı gelişmiştir.

*Tıp, eczacılık, kimya, matematik, geometri, takvim, hiyeroglif (resim yazısı) gelişmiştir.

*M.Ö. 1280’de Hititler ile yaptıkları ve Suriye’yi paylaştıkları “Kadeş Antlaşması” bilinen ilk dostluk ve ittifak, aynı zamanda ilk yazılı antlaşmadır.

*Keops, Kefren önemli piramitlerdir.